Bartın’ın Amasra ilçesinde meydana gelen maden kazasının tüm taraflarıyla araştırılarak benzeri kazaların önlenmesine yönelik önlemlerin belirlenmesi hedefiyle kurulan TBMM Araştırma Komisyonu, AK Parti Kayseri Milletvekili Taner Yıldız Başkanlığı’nda toplandı.
Komisyon, bugünkü toplantısında; Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG) Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı, İş Sıhhati ve Güvenliği Genel Müdürlüğü Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığı ile Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü (TTK) temsilcilerini dinledi.
Komisyonda milletvekillerinin konuşması sırasında; CHP Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz ile Komisyon Başkanı Taner Yıldız arasında tartışma çıktı.
Deniz Yavuzyılmaz, Taner Yıldız’a, “Kurum yetkililerini savunuyorsun” dedi. Taner Yıldız ise, “Ben neyi savunacağım, nedir kederin? Ben gerçeği kapatmaya mı çalışıyorum?” sözleri ile karşılık verdi. Yavuzyılmaz da “Evet, motamot öyle” derken, Taner Yıldız, “İftira atıyorsunuz, haddinizi aşmayın” diyerek reaksiyon gösterdi.
Konuşmaların akabinde komiteye katılan kurum temsilcilerinin sunumuna geçildi. TTK Genel Müdür Yardımcısı Muharrem Kiraz, komite üyelerinin, patlamanın olduğu madende hangi aylarda kontrolün yapıldığı, son yapılan kontrol raporunun bulgularına ait, sorularını yanıtladı. Kiraz, Amasra kuruluşundaki kazanın nedenlerinin net olarak ortaya konulduktan sonra tüm taraflarıyla ayrıyeten kıymetlendirme yapılacağını belirtti. Kiraz, milletvekillerinin, Amasra’da kazanın olduğu maden ocağı ile ilgili sorularına şöyle cevap verdi:
“2012 yılından itibaren yapılan çalışmalarla klasik teknikle üretim yapılan kömür damarlarında tam mekanize tahkimat teçhizatı üretim sistemlerine geçilmesi için Amasra müessesinde bir AR-GE projesi uygulanarak, birinci uygulama olarak uygulaması yapılmıştır. Müessesemizdeki uygulamalarda muvaffakiyet sağlanması üzerine mekanize, yarı mekanize üretim uygulamalarının tüm kuruluşlarımıza uygulanabilirliği araştırılarak damar kaideleri, jeolojik şartlar ve yan kayaçları uygun olan panolara yaygınlaştırmaya başlanılmıştır. Yapılan ve devam etmekte olan konsantrasyon çalışmalarıyla hazırlık ve üretimde mekanizasyon çalışmalarının yaygınlaştırılmasına paralel kurum personellik norm takım yapısının tekrar oluşturulması planlanmış olup, bu mevzuda uzman bir kuruluş olan TÜBİTAK’a bağlı TÜSSİDE’yle çalışma yapılmış, Genel Müdürlük ve kuruluşlarımız için yeni bir norm takımı çalışması yaptırılmıştır. Bu çalışma sonunda yeraltı için 11 bin 500, yerüstü için 2 bin 500 olan toplam 14 binlik takım, yeni haliyle yeraltı için 8 bin 750, yerüstü için 2 bin ve toplamda 10 bin 750 olarak önerilmiştir.”
‘200 SAATLİK YER ALTI VE YER ÜSTÜ İŞE UYUM KURSU VERİLMEKTEDİR’
Kiraz, milletvekillerinin, son kazada şehit olan çalışanların genç olduğu ve deneyimlerinin olup olmadığına yönelik sorulara, çok tehlikeli işlerde çalışmaya başlama yaşının yönetmelik gereği 18 olduğunu belirterek, “Yeni işe başlayan çalışanlarımıza işe başlamadan evvel İş Sıhhati Güvenliği ve Eğitim Daire Başkanlığı uyumunda tüm kuruluşlarımızda bulunan iş güvenliği ünitelerince 200 saatlik, yer altı ve yer üstü işe uyum kursu verilmektedir. Bu kurs tamamlandıktan sonra mevzuatta ve toplu iş mukavelelerinde geliştirme kursları, iş sıhhati ve güvenliği eğitimi başlığı altında yılda en az 2 iş günü, 16 saat iş sıhhati güvenliği istikametinden teknik ve mesleksel eğitimler verilmektedir” açıklamasında bulundu.
Yeni işe giren çalışanların, usta yanında yedek olarak işe başladıklarına dikkat çeken Kiraz, “Yedeklikten ustalığa terfi edebilmeleri için 6 ay çalışmışlık gerekir. 6 ay yedek olarak çalışanların eğitim gördükten sonra girdikleri imtihanda muvaffakiyet göstermesi durumunda ustalığa terfi ederler. Arkadaşlarımızdan 7’si 14 yıllık deneyime sahip, 1’i 8 yıllık deneyime sahip, 3’ü 7 yıllık deneyime sahip, 31’i 4 yıllık deneyime sahip” değerlendirmesinde bulundu.
AMASRA MÜESSESİNE ALINAN TAKIM SAYISI
Kiraz, milletvekillerinin “Müesseselere en son ne vakit, hangi sayılarda mühendis alımı yapıldı? Eldeki işler sanki kendi uzmanlık alanında çalışıyor muydu?” halindeki sorulara ise, “Genel yatırım ve finansman programı çerçevesinde, son 10 yılda Hazine ve Maliye Bakanlığınca müesseselerimizde çalıştırılmak üzere, mühendislik fakültesi mezunu, branşlarda 199 kişinin 399 sayılı Kanun Kararında Kararname’ye tabi, kontratlı işçi statüsünde mühendis pozisyonunda açıktan atanmasına müsaade verilmiş ve idare konseyimizin kararı sonrasında kuruluşlarımızda vazifeye başlamışlardır. 2022 yılında 15’i maden mühendisi olmak üzere; 35 mühendis, 8 tekniker, toplam 43 teknik eleman Amasra müessesine alınmıştır” bilgisini paylaştı.
‘İŞÇİLER, ‘PANO AYAK ÜRETİM’ SANAT UNVANINDA ÇALIŞMAKTADIR’
Kiraz, maden çalışanlarının işe alınmalarına ait, “İşçilerimiz genelde işe alındıkları ‘pano ayak üretim’ sanat unvanında çalışmaktadır. Kuruluşlarımızın gereksinimleri doğrultusunda ‘pano ayak üretim’ emekçilerimizden üretime yardımcı yan sanatlar olan hazırlık, tamir tarama ve nakliyat sanatlarına süreksiz sanat değişimi yapılarak çalıştırılmaktadırlar” dedi.
AMASRA MÜESSESİNDE MÜHENDİSLERİN TECRÜBELERİ
Kiraz, mühendislerin deneyimlerine ait de şu bilgileri paylaştı:
“Kurumumuzda kuruluş müdürü, müessese müdür yardımcısı, işletme müdürü kadrolarına atanabilmek için 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 68’inci hususundaki 10 yıllık deneyim, en az 2 yılı kurumda olmak üzere, kamu ve özel bölüm toplamı, taşıması gerekmektedir. Başka yandan; şef, başmühendis, teknik şef ve şube müdürü kadro pozisyonları için ise Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Misyonda Yükselme ve Unvan Değişikliği Asıllarına Dair Genel Yönetmelik doğrultusunda, kurumumuzca hazırlanan, kurumumuz çalışanına Misyonda Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği kararlarına nazaran yazılı ve kelamlı imtihan sonrası atamalar yapılmaktadır. Bahse husus yönetmelik mucibince, yazılı imtihan hizmet alımı yoluyla üniversiteler tarafından kelamlı imtihan istenerek kurum tarafından yapılmaktadır.”
Adayların, yazılı ve kelamlı imtihanlara tüm idari mevzuat dışında, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve buna bağlı yönetmelikler, Kurumca yayınlanan öteki yönetmelik, yönerge ve genelgeler, Maden Kanunu’yla ilgili mevzuat hususlarından hazırlanarak imtihana girdiklerine dikkat çeken Kiraz, kelam konusu imtihanın 2021 yılında yapıldığını söyledi.
İŞYERİNİN DURDURULMASI
Kiraz, “Metan oranının yüzde 2’nin üstüne çıktığında iş yeri durdurulmasıyla ilgili bir şeyiniz oldu mu?” sorusuna, maden iş yerlerinde iş sıhhati ve güvenliği yönetmeliğinin bu hususu düzenlediği karşılığını verdi. Kiraz, yüzde 2’den çok metan tespit edilen ocaklarda yahut ocak kısımlarında çalışanların kurtarılması ve grizunun temizlenmesi dışında çalışma yapılmadığına dikkat çekerek şöyle devam etti:
“Kurumumuz Merkezi İzleme Sistemi Yönergesi’nde de ‘metan 1’inci alarm düzeyine ulaştığında merkezi izleme istasyonu işçisi gaz geliri olan iş yerlerini arayarak sebebini sorgular ve çalışanları uyarır. Metanın yüzde 1,5 düzeyinde elektrikli ekipmanların gücü otomatik devre kesiciler tarafından kesilir, daha sonra sırasıyla ilgili ocak servis mühendisi, işletme iş güvenliği yahut ilgili baş mühendisi yahut nöbetçi mühendisi arayarak haber verir. 2’nci alarm düzeyine ulaştığında merkezi izleme sistemi işçisi o iş yerini derhal arayarak çalışanların pak havaya çekilme talimatını verir, sonra acil durum bağlantı şemasında belirtilen sırayla bilgilendirme yapar’ denilmektedir. İşin durdurulması ocağın tümünde değil, gazın yükseldiği kısımlarda taban, lağım ve gibisi yerlerde uygulanır. Bununla alakalı hem rapor defterlerimizden görsellerimiz var hem de kayıtlı telefonlarımızdaki ses kayıtlarımız var.”
Kiraz, düşünceli durumda yapılan uygulamalarla ilgili komiteye Amasra başta olmak üzere maden ocaklarına ait ses kaydı da dinletti.
Kazanın gerçekleştiği gün kayıtların olup olmadığına ait sorulara Kiraz, “Bütün kayıtlar, merkezi gaz izleme sistemindeki kayıtlı telefondaki tüm kayıtlar var, onlar da ilgili makamlara teslim edildi. Savcılığa verildi” dedi.
Kiraz, kurul üyelerinin kaza anına ait teknik sorularına da cevap verirken, alarm sisteminin nasıl çalıştığını görsellerle anlattı.
ARIZALI PERVANE
Olay yerini havalandıran 4 pervaneden 1’i arızalı olduğuna ait sorulara Kiraz, “Bu soru da mahiyeti prestijiyle iş akış, tertip sistemi bağlamında soruşturmayı yapan makamlarca açıklığa kavuşturulması gereken bir husustur” dedi.
Olay gününe ilişkin komiteye ses kayıtlarını dinleten Kiraz şu bilgileri verdi:
“Ses ve gaz izleme teknikeri ile olay yerindeki nezaretçi görüşüyor. Diyor ki, ‘vantüp yırtıldı, yapıldı, tamir edildi, arına olağana ulaşıyor’ ama arızalı konuşulan, medyada yansıyan arızalı pervaneyle ilgili de konuşma var, ‘Pervane çalışmıyor lakin gaz bedellerinde bir kıpırdama yok. Bu da bileziği çıkmış, vardiyada yapılacak’ diyor. Konuşulan bahis on birden sonra yahut on bir buçuktan sonra pervanenin 1 adedinin arızalı olduğu ve bu nedenle gazın yükseldiği üzere bir tabir kullanılmaktadır. Olay da 18.00’de olduğuna nazaran 18.09’da baktığımız vakit grafiğe yani saat on ikiden itibaren olay saatine kadar 18.00’e kadar grafikte hiçbir yükselme yok. Yani pervane arızası yahut çalışmamış olsa dahi 3 tane pervane yeteri ölçüde havalandırdığını ve gaz kıymetlerinde bir kıpırdama olmadığı bu kayıtlardan da görülecektir.”
Türkiye Taş Kömürü Karadon Kuruluş Müdürü Fazlı Uncu da kurula maden ocaklarının nasıl çalıştığına ait teknik sunum yaptı.
Türkiye Taşkömürü Kurumu Vardiya Mühendisi Haci Mehmet Bardız, Amasra’da ki maden ocağının yapısıyla ilgili bilgileri paylaştı