Gonca Kocabaş / Milliyet.com.tr – Cumhuriyet öğretmenleri olan bir anne babanın iki çocuğundan biri olarak dünyaya gelen Bilge Can, İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’nden mezun oldu. Kızı doğana kadar faal olarak mimarlık yapan Bilge Can, bugünlerde 53 yaşında kurduğu markasını yönetiyor. Geçmişinden ve geleneklerinden güç alan Bilge Can, şu an 5 kıtaya ihracat yapan markasının ve kendisinin öyküsünü Milliyet.com.tr‘ye anlattı.
Bilge Can’ın çocukluğunun anılarında annesinin ağır bir iş temposuna karşın boş vakitlerinde el nakışı işlediği, dantel ve yün örgüyle uğraştığı, anneannesinin de iğne oyası konusunda fevkalâde yetenekli olduğu yer alıyordu. O denli ki anneannesi 1970’lerde Akbank’ın düzenlediği iğne oyası müsabakasında dereceye bile girmişti. Konutlarındaki pencerelerin tümü annesinin ördüğü tığ işi dantel perdelerle süslenirdi. “Bu zahmetli el işçiliğinin içinde büyümek, emeğin ve sabrın pahasını anlamamı sağladı. Bugün, en çok ilham aldığım bayanlar ortasında annem, anneannem ve büyükannem geliyor. Kendi devirlerinde nitekim yaratıcı ve yetenekli insanlardı. Konuttaki kıyafetlerin birden fazla dikilirdi, annemle ve anneannemle birlikte kumaş almaya gitmek en büyük eğlencemizdi. Bazen annemler dikim yapardı, bazen de konuta terzi gelirdi” diyerek çocukluğunu anımsayan Bilge Can’ın büyüdüğü bu ortam, ‘AnatolianCraft’ı kurmasında büyük bir tesir yarattı.
ATATÜRK’ÜN MANEVİ KIZINDAN KALAN AYAKKABIYLA HER ŞEY DEĞİŞTİ
53 yaşında kendi markasını kurmaya karar verme isteği ise annesinden, anneannesinden ve büyükannesinden öğrendiği klâsik zanaatkarlık mirasını yaşatma ve onu çağdaş dünyayla buluşturma hayaliydi. “Öğrenmeyi ve keşfetmeyi çok seviyorum, içimde daima bir hayalperest olduğunu düşünüyorum. Benim için bu marka, şahsî bir seyahatin ve kültürel mirasın sürdürülebilirliğinin simgesi. İş modelimiz de toplumsal teşebbüs örneği olarak nitelendirilebilir zira estetik ve fonksiyonellik sunmanın yanı sıra bayan zanaatkarları destekleyerek onların ekonomik bağımsızlık kazanmalarına katkıda bulunuyoruz” diyen Teşebbüsçü Bilge Can’ın markasının kuruluş öyküsü epey ferdî ve duygusal bir anıya dayanıyor:
“Evimde büyükanneme ilişkin bir antika sandık vardı. İçinde ipekli kumaşlar, iğne oyasıyla işlenmiş oda kadroları, şık işlemeli yorganlar ve saten gecelikler üzere benim için büyük manevi kıymeti olan birçok eşya gizliydi. Ailemin tarihini ve klâsik el işçiliğine olan bağlılıklarını yansıtan bu eşyalar ortasında, bir çift işlemeli ayakkabıyı tekrar keşfettiğimde her şey bir anda değişti. Bu ayakkabılar, Atatürk’ün manevi kızlarından ve tıpkı vakitte akrabamız olan Zehra Aylin’den bize kalan bir çift ayakkabıydı. Şu anda bu çok kıymetli parçayı Koşuyolu’ndaki atölye mağazamızda sergiliyoruz. Bu ayakkabılar, markamızın ruhunu ve öyküsünü en yeterli anlatan sembollerden biri.”
Markaya ilham olan Atatürk’ün manevi kızı Zehra Aylin’in ayakkabıları
TERLİKLERİN ÜRETİMİ GÜNLER SÜRÜYOR
Bilge Can, geçmişinden güç bularak oluşturduğu markasının sırf geçmişin izlerini taşımasını istemiyordu, birebir vakitte klasik el sanatlarını çağdaş dünyaya uyarlamayı amaçladı. Her bir modül, hem geçmişin hem de bugünün öyküsünü anlatmasını istediğini belirten Bilge Can’ın markasında artık, ayakkabı, çanta ya da aksesuar üzere her eserde ustalıkla işlenmiş el emeği izleri bulunuyor. Türk zanaatkarlığını, bilhassa klasik el nakışı işçiliğini dünya çapında tanıtmayı ve bu ustalığı yeni kuşaklara aktarmayı hedefliyorlar.
Bu sebeple dizaynlarının küresel bir lisanı olmasına epeyce itina gösterdiğini söyleyen teşebbüsçü bayan, ilhamını ise gezdiği yerlerden, okuduğum bir kitaptan, bazen gezdiği galerilerden ya da tanıştığı insanlardan aldığını, “Yaşamı dikkatle gözlemlemek ve her anın farkında olmak, tasarımlarımın arkasındaki gücü besliyor. Anadolu’nun klasik el sanatlarının zenginliğini çağdaş dizaynlarla harmanlayarak bu bedelli mirası daha geniş kitlelere ulaştırmayı amaçlıyoruz. Her eserimizde büyük bir emek ve ustalıkla yapılan el personelliği teknikleri bulunuyor. Örneğin, Beypazarı ve Bartın yöresine mahsus tel sarma ve tel kırma üzere şık ayrıntıları terliklerimize işliyoruz. Bilhassa kurdele nakışıyla bezeli eserlerimiz, Avrupa’da büyük ilgi görüyor. Ayrıyeten dünya çapında itibarlı bir yayınevi olan Assouline tarafından yayımlanan Golden Opulence kitabında yer almak bizim için büyük bir gurur kaynağı” sözleriyle anlattı.
‘GÜÇLÜ BİR TÜRKİYE MARKASI YARATMAK İÇİN ÇALIŞIYORUZ’
El sanatlarının her ülkenin kültürünün doğal bir uzantısı olduğuna dikkat çeken Bilge Can bahisle ilgili kanılarını, “Kültürüne paha veren, onu yaşatan ve genç jenerasyonlara aktarabilen toplumlar, daha güçlü ve özgüvenli bir bağ kurarak kendilerini söz edebilir. Kendi kültürünü seven ve benimseyen bireyler, daha sağlıklı topluluklar oluşturabilir” diyerek aktardı. “Misyonumuz, klâsik zanaatları modernize ederek günlük hayata uyarlamak ve ilgi görmesini sağlamak. Katma bedeli yüksek eserlerimizle yurt dışında takdir edilmek en büyük maksadımız. Geleneği geleceğe taşımak, mahallî ekonomiyi desteklemek ve güçlü bir Türkiye markası yaratmak için çalışıyoruz” diyen Teşebbüsçü Can, bayan zanaatkarlarla çalışmanın kendileri için manevi bir paha taşıdığını ve bu iş birliğinin, onların iktisada katkı sağlayarak ailelerine dayanak olmalarına da vesile olduğunu tabir etti.
“Kadın zanaatkarlarımızın ekonomik olarak güçlenmesi ve zanaatkarlığın sunduğu fırsatların onlara kar sağlaması, markamızın temel bedellerinden biridir” diyen Bilge Can, bu anlayışla bayan istihdamına katkı sağlamayı amaçladıklarını belirtti. İstanbul Koşuyolu’ndaki atölye mağazasında satış yapan Can, ekseriyetle randevuyla konuklarını ağırlayarak eserlerinin öyküsünü birebir paylaşma fırsatı buluyor. Avrupa ve Orta Doğu’daki çeşitli satış noktalarında da markasını tanıtan Can, Türkiye’nin el sanatlarını daha geniş kitlelere ulaştırmak maksatlarının ortasında.
‘YETKİN OLMAYAN DURUMDA TAKVİYE ALMAK ÖNEMLİ’
Geleneksel el sanatlarına ve girişimciliğe ilgi duyanlara tavsiyelerini sorduğumuz Bilge Can, kelamlarını şöyle noktaladı:
“Hayal güçlerini hür bırakmaları ve özgünlüklerini her vakit ön planda tutarak kendi üsluplarını keşfetmelerini dilerim. Yeni şeyler denemekten korkmamalılar. Lakin fikirden ve eserden emin olmadan evvel büyük bütçeler ayırmaktan kaçınmakta yarar var. Bunun yerine küçük adımlarla ilerleyip amaç kitle üzerinde denemeler gerçekleştirmek çok daha sağlıklı bir yaklaşım bence. Böylelikle hem riskleri azaltabilir hem de teşebbüsümüzü daha sağlam bir temel üzerine inşa edebiliriz. Bunun dışında her hususta bilgili olmanın mümkün olmadığını da unutmamak gerek. Ehil olmadığımız durumlarda, uzmanlardan yardım almak ve danışmaktan çekinmemek de bence çok değerli.”