Almanya’da 23 Şubat’ta gerçekleşecek erken seçimleri kimin kazanacağı ve nasıl bir koalisyon kurulacağı merakla beklenirken, seçim sonuçlarının Türkiye-Almanya alakalarını hangi açılardan etkileyeceği de gündemdeki mevzular ortasında. Türkiye ile iç içe geçmiş güçlü bağları bulunan Almanya’daki seçimin sonuçları ülkenin kendisi için olduğu kadar ikili münasebetlerin önümüzdeki periyottaki seyri açısından da ehemmiyet taşıyor.
MERZ’İN MÜMKÜN BAŞBAKANLIĞI İLGİLERİ NASIL TESİRLER?
Türkiye-Almanya bağlantılarında 23 Şubat sonrasındaki dengelerin nasıl olacağı yeni koalisyonun yapısı ile de irtibatlı görülüyor.
Son anketlere nazaran Hıristiyan Demokrat Birlik (CDU) ile Hıristiyan Toplumsal Birlik’ten (CSU) oluşan Birlik partileri yarışı önde götürüyor. CDU Genel Başkanı Friedrich Merz’in başbakan adayı olduğu CDU/CSU’nun oy oranı kamuoyu araştırma enstitüsü Insa’nın son anketine nazaran yüzde 30. Ankette çok sağcı Almanya için Alternatif (AfD) yüzde 21 ile ikinci sırada yer alıyor. Başbakan Olaf Scholz’un partisi Sosyal Demokrat Parti (SPD) ise yüzde 15 ile üçüncü sırada. SPD’yi yüzde 13 ile Yeşiller takip ediyor.
DW Türkçe’den Gülsen Solaker’e konuşan Türk-Alman Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Memleketler arası Bağlantılar Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ebru Turhan şimdiye kadarki gelişmelerin koalisyon kurulması sürecinin çok sancılı geçeceğine işaret ettiğini belirtiyor. Turhan’a nazaran, epeyce beklenen olan üçlü koalisyon durumunda bu hükümetin ne kadar sürdürülebilir olacağı da yeniden büyük bir soru işareti.
Turhan, kurulacak bir sonraki koalisyonda Birlik partilerinin koalisyonun ‘büyük ortağı’ ve CDU lideri ve Birlik partilerinin başbakan adayı Merz’in yeni başbakan olma ihtimalinin çok güçlü olduğunu belirterek, Türkiye ile ilgilerin seyri için şunları kaydediyor:
“Bu durumda; Hıristiyan Demokrat eski şansölye Angela Merkel periyodunda kapıları ‘2016 mülteci mutabakatı’ ile açılan, Türkiye’ye karşı pragmatik, fonksiyonel, karşılıklı çıkarlara dayalı ve bedellerden, normlardan uzak dış siyaset anlayışının daha da güçleneceği öngörülebilir. Bizlerin akademide ‘transaksiyonel’ ya da ‘işlemsel’ diye tanımladığımız ve Trump’ın birinci ABD başkanlığı sırasında da epey dillendirilmiş olan bu anlayış, dış siyasete bir ‘alış-veriş’ ve ‘bir iş ilişkisi’ gözüyle bakan, karşılıklılık prensibi ile öbür ülkelerle iş birliklerini amaçlayan, çıkar odaklı bir iş birliği anlayışıdır.”
Turhan’a nazaran yeni periyotta Almanya ve Türkiye karşılıklı çıkarlarını ilgilendiren mevzu ve sıkıntılarda ‘kısa vakitli, kurumsallaşmayan, niyete mahsus (ad hoc) iş birliklerini’ tercih edebilir. Merz’in muhtemel başbakanlık devrinde Türkiye’ye karşı çok stratejik yaklaşacağını da öngören Turhan, bu kapsamda insan hakları, hukukun üstünlüğü üzere mevzuların birebir Alman vatandaşlarını ilgilendiren durumlar dışında çok lisana getirilmeyeceğini de iddia ediyor.
Bu ortada Hıristiyan Birlik partilerinin seçim programı ve başbakan adayları Merz’in son açıklamaları Türkiye ile alakalarda yeni bir taban ve yol arayışında olduklarını da gösteriyor.
German Marshall Fund Ankara Yöneticisi Özgür Ünlühisarcıklı Almanya’daki seçimlerle ilgili şu anda iki değerli bilinmeyen bulunduğunu söyleyerek bunlardan birincisini AfD’nin oylarının ne kadar yükseleceği olarak gösteriyor.
“AfD’nin oylarını yükseltmesi tahminen direkt iktidar konfigürasyonunu etkilemeyebilir ancak sonuçta CDU’nun siyasetleri üzerinde baskı oluşturacaktır” diyen Ünlühisarcıklı ikinci bilinmeyenin ise CDU’nun kiminle koalisyon kuracağı hususu olduğunu, lakin her durumda CDU’nun dış politikayı öteki partilere bırakmayacağını belirtiyor.
AfD’NİN GÜÇLENMESİ TÜRKİYE İÇİN NASIL BİR ETKEN?
Almanya’yı yakından izleyen uzmanlara nazaran bilhassa 2024 yılının ikinci yarısında çok sağcı Almanya için Alternatif ve sol popülist Sarah Wagenknecht İttifakı (BSW) partilerinin yükselişi bu seçimlerde değerli birer etken olacak.
“AfD’nin bu kadar güçlenmesi ile Almanya, Avrupa’da çok sağa karşı son kale olma özelliğini yalnızca kaybetmedi, tıpkı vakitte çok sağın ana kalelerinden birisi haline gelmeye başladı” diyen memleketler arası bağlar uzmanı Ebru Turhan, bu durumun Almanya’da merkez sağ ve sol partilerini siyaset tercihleri açısından sıkıştırmaya ve sağa itmeye başladığına işaret ediyor. Turhan bunun Türkiye ile münasebetlere yansımasını ise şöyle aktarıyor:
“Bu sıkışmanın daha da güçlenmesini ve merkez partilerin Türkiye’yi de birebir ilgilendiren Avrupa Birliği’nin (AB) genişlemesi, göç siyasetleri, diaspora üzere mevzularda daha olumsuz tercihlerde bulunabileceklerini ön görebiliriz.”
Turhan, en az AfD kadar takip edilmesi gereken ve merkezdeki partileri zorlayacak, siyaset tercihlerini kısıtlayacak öteki bir partinin de Avrupa Parlamentosu seçimlerinde çok başarılı olan, Almanya’nın yeni ‘tutucu-sol’ partisi Sahra Wagenknecht İttifakı olduğunu vurguluyor.
Turhan kelamlarını şöyle sürdürüyor: “Alman merkez partilerinin hem çok sağ hem de çok sol tarafından sıkıştırıldığı bir Almanya, yalnızca Türkiye için değil tüm Avrupa ve dünya için muhakkak aksilikleri ve riskleri beraberinde getirebilir. Daha içe ve kendi meselelerine kapanmış bir Almanya olacağından, iç siyaset ile dış siyasetin giderek daha çok iç içe geçtiği bir Alman siyaseti gözlemleyeceğiz.”
AfD bilhassa 2015 yılından itibaren büyük oranda artan sığınmacı akınına paralel olarak mülteci tersi sağ popülist telaffuzlarla oy topluyor.
Almanya’da son aylarda meydana gelen bıçaklı ve araçlı akınlarda hatalıların sığınmacı olması göçü ve göçmenleri tehdit olarak gören telaffuzları artırmış durumda. Türkiye kökenlileri temsil eden çatı kuruluşlarında ise bu durum telaş yaratıyor.
TÜRKİYE-ALMANYA BAĞLANTILARINDA TRUMP ETKİSİ
Türkiye-Almanya ilgilerinin seçim sonrasındaki seyrini en çok tesir altında bırakacak olan bir öteki kıymetli faktör de ABD’de Donald Trump idaresi.
Özgür Ünlühisarcıklı, Trump’ın gelir gelmez ilan ettiği siyasetlerin her ne kadar buna hazırlıklı da olunsa AB üzerinde soğuk duş tesiri yarattığını söyleyerek, AB ülkelerinin artık kendi güvenliklerine Amerika’nın katkısını çok fazla cepte saymadığına ve bunun da Türkiye’nin kıymetini artırdığına dikkat çekiyor.
Almanya ile son devirde savunma alanında atılan adımları bunun sonuçları olarak yorumlayan Ünlühisarcıklı, yeni periyotta buna benzeri gelişmelerin devam edebileceğini ve stratejik ilgilerin daha da gelişebileceğini öngörüyor.
Trump’ın son açıklamalarından sonra Rusya’nın Ukrayna Savaşı’ndan Kırım’ı elinde tutarak çıkmasının beklenebileceğini söyleyen Ünlühisarcıklı, bunun Türkiye ve Almanya açısından değeri için şunları söylüyor:
“Böyle bir durumda Türkiye’nin Rusya’yı Karadeniz’de dengeleme açısından kıymeti daha da artıyor. Lakin bunun için de Türkiye’nin hem Karadeniz donanmasını hem de bilhassa deniz altı filosunu şimdiki tutması gerek. Bunun için de AB ülkelerinden teknik dayanağa muhtaçlığı var. Bunu da alacak üzere görünüyor.”
TÜRKİYE İÇİN AB AMACI DAHA DA UZAKLAŞIR MI?
AB’nin en güçlü üyesi olarak Almanya, Türkiye’nin AB ile bağlantılarında tek etken olmamakla birlikte tartısı hissedilen bir ülke ve seçim sonuçları bu açıdan da merakla takip ediliyor.
CDU’nun seçim programında “Türkiye, Avrupa için stratejik kıymetini korumaktadır ve kıymetli bir partnerdir. Türkiye’nin şu anda AB’nin pahalar tertibinden uzaklaşmakta olmasından ve bu nedenle de birliğe üye olamayacak olmasından ıstırap duyuyoruz” tabirlerine yer veriliyor.
Turhan, CDU lideri Merz’in Türkiye ile ‘stratejik diyaloğun’ arttırılması gerektiğine yönelik son devir açıklamalarını ve Birlik partilerinin Türkiye’nin AB sürecine olumsuz bakışını hatırlatarak şöyle konuşuyor: “Tüm bunlar, mümkün bir Merz periyodunda CDU’nun eski ve ünlü ‘imtiyazlı ortaklık’ telaffuzlarının tazeleneceğine ve imtiyazlı iştirak teklifinin biraz daha yumuşak ve cazibeli bir betimleme ile ‘stratejik ortaklık’ tarifiyle tekrar paketlenip Ankara’nın önüne konabileceğine işaret ediyor.”
Turhan’a nazaran büsbütün stratejik gayeler, maddi ve siyasi çıkarlar üzerine oturmuş diyaloğun kıymetler ve normlar üzere bahisleri daha az içermesi nedeniyle yeni periyotta Türkiye’nin AB maksadından daha da uzaklaşmasını ve AB-Türkiye bağlarının daha çok bir ‘stratejik ortaklık’ tabanına oturmasının öngörülebileceğini kaydediyor.
Turhan “Birlik partileri periyodunda, Türkiye’nin AB üyelik sürecinin durdurulması ile ilgili telaffuzları daha çok duymaya başlayabiliriz” derken, bu hususta birinci ipuçlarını koalisyon muahedesinin vereceğine dikkat çekiyor.
Bu ortada Hıristiyan Demokrat Birlik partisi milletvekili ve Federal Meclis Dışişleri Komitesi üyesi Armin Laschet de en son AA’ya verdiği demeçte “Bugün 27 üye ülke var ve bunlar birbirinden uzaklaşıyor. Şu anki en büyük marifet AB’yi bir ortada tutabilmek olacak” kelamlarıyla yeni üyelere sıcak bakmayacaklarının sinyalini vermişti.
Ünlühisarcıklı, Türkiye-AB alakalarının artık Almanya’da iktidara kim gelirse gelsin Türkiye’deki iç politik durum nedeniyle üyelik çerçevesinde entegrasyon doğrultusunda bir ara alınmasını imkansız hale getirdiğini söyleyerek, Türkiye’nin AB üyeliğinden zati günbegün uzaklaşmakta olduğunu tabir ediyor. Ünlühisarcıklı şöyle konuşuyor:
“Önümüzdeki devirde Türkiye’nin AB üyeliği gayesinden uzaklaşırken öbür yandan bilhassa Almanya ile ve tahminen AB ile stratejik ilgilerini, savunma sanayi de dahil olmak üzere geliştirdiğini görebiliriz.”
(ALINTI)