Türk Akademisi, Türk Devletleri Teşkilatının (TDT) kurduğu Türk Dünyası Ortak Alfabe Kurulu’nun 34 harften oluşan Ortak Türk Alfabesi önerisi üzerinde 11 Eylül’de uzlaştığını duyurdu.
Hem klâsik medyada hem toplumsal medyada gündem olan hususla ilgili ünü tarihçi Prof. Dr. İlber Ortaylı, Hürriyet’teki köşesinden bir yazı kaleme aldı.
“Yeni alfabe” başlıklı yazısında kararı eleştiren İlber Ortaylı, “Mevcut 29 harfe eklemeler yapılacakmış, sayı 34’e çıkacakmış. Eklenen harfler de aslında harf demeye bin şahit ister; daha çok hareke misali bir grup işaretler. Ancak içlerinde en gereksiz olanı da ‘Q’ harfi. Bu ‘Q’, Arapçadaki ‘kaf’ın karşılığı olarak görülüyor ve Türk lehçelerinde kaba bir biçimde söylem edilen kalın “K” sesini karşılıyormuş. Hem İran’da hem Sovyet Azerbaycan’ında, keza Osmanlı dünyasında da okumuş yazmış insanlarımız bu kalın ‘kaf’ı pek kullanmazdı. Çağdaş Farsçada bu ‘kaf’ esasen ‘Ga’ sedasıyla karşılanır. Bu kalın söylem, halk ortasında vardı ve hâlâ da var” tabirlerini kullandı.
“CUMHURBAŞKANIMIZ KONUŞMAZ”
“Türkçemiz adeta sümüklü bir söylemle dolaşıyor” diyen İlber Ortaylı, şöyle devam etti:
“Bir de ‘e’ var ki, epeyce açık bir ses; lakin edebiyat ve tiyatro sahnelerinde gitgide terk ediliyor. Lisan sorununda siyasi tayinlerin yetkinliği olmadığı malum. Özellikle Türk birliğine üye devletlerin içinde lisan biliminde otorite sayılacak uzmanlar Macar bilim insanlarıdır. Macar meslektaşlarımız, Türk lisanını hakkıyla öğrenmiş, derin bilgi birikimine sahip bir kümedir. İkinci sırada Azerbaycanlılar ve Kazan Tatarları gelir. Ne yazık ki Türkiye, bu hususta öncü olma vasfını yitirmiştir. Bunu geri kazanmak ise son derece değerlidir.
Önerilen bu harfler, hele o garip ‘kâf u nûn’ kombinasyonu, kırsal bir konuşmayı çağrıştırıyor. Cumhurbaşkanımızın bu biçim bir söylemi kullanmadığını hepimiz biliyoruz. Hiçbir nutkunda “yaptığının, ettiğinin” üzere bir söylem işittiniz mi? Yakın vakte kadar lise tahsili görmüş hiçbir İstanbul ve Anadolu çocuğu da bu stili korumazdı. Fakat bugün işler değişti. Daha vahim bir tabloyla karşı karşıyayız. Haberi sunan spiker hanımdan tutun da, genç kızlarımızın büyük bir kısmı, bırakın bu yeni beş harfi, mevcut sekiz sesli harfi dahi düzgün söylem edemiyor. Türkçemiz, adeta sümüklü bir söylemle dolaşıyor ortalıkta.”
“EN ÇOK HUDUT OLDUĞUM KISIM…”
Konuyla ilgili en çok hudut olduğu kısmı anlatan İlber Ortaylı, şöyle dedi:
“Haberdeki örnekler de son derece değişikti. İspanyolca’daki ‘nyo’ sesini veriyorlar, maşallah! Lakin en çok sonuma dokunan kısım, merhum Oktay Sinanoğlu’nun ruhunun şad olduğunun söylenmesiydi. Oktay Hoca’yı hayatının son on yılında yakından tanıdım. Pek çok tehlikeyi abarttığını sanıyordum; ancak sonradan gördüm ki, hepsi gerçekmiş. Ruhundan özür dilerim. Hocamızın dikkat çektiği bir sıkıntı de buydu: Sesli harfleri çöp eden bir Türkçe. Hatta bu durumu bir komplo olarak bile değerlendirirdi. Kız kardeşi Esin Afşar da Türkçeyi tertemiz konuşanlardandı. Meğer bugün Jülide Gülizar, Aytaç Kardüz üzere düzgün Türkçe konuşan spikerler kaybolup gitti. RTÜK, Türkçeyi katleden medya kuruluşlarına ceza kesmekle meşgul olsa, siyasi sansürden daha iyi bir iş yapmış olur.
TÜRK DÜNYASI İSTANBUL LEHÇESİNE YÖNELİYOR
Bu yeni harfler fonetik laboratuvarlarımızı ve arşivleri ilgilendiren bir sıkıntıdır. Çünkü Türk dünyasında beşerler giderek İstanbul lehçesine yönelmektedir. Özellikle Özbekler ortasında Farsça söz dağarcığını çok başarılı bir formda Türkçenin ses yapısına uygun kullanan bir zümre oluştu. Uzaklardaki Uygurlar da bu yapıya yatkındırlar. Türk devletlerinin ortak projelerini bilimsel yapılar olarak görmek ve fonetik kayıtlara almak en doğrusudur. Lakin Türkçenin bu formda düzeltileceğini, düzgün söylem edileceğini sanmak, hele bunu bürokratik bir yapıyla gerçekleştirmeyi ummak gülünçtür.
Atatürk zamanında alfabe kurullarındaki üyelerin kim olduğunu biliyor musunuz? Bunların kimilerini tanıdım: Abdülkadir İnan, Agop Dilaçar üzere isimler. En azından düzgün bir Farsça konuşurlardı. Abdülkadir Bey, Sibirya lehçelerine kadar her şeyi bilirdi. ‘Rûberû’, ‘hoşbû’ üzere sözlerde kullanılan şapkalı ‘û’nun yalnızca bir hareke olmaktan öteye geçemeyeceğini çok güzel söz ederdi. Tıpkı biçimde ‘a’nın şapkası konusunda Türk Dil Kurumu hâlâ bir karar veremedi. Hâlâ ‘helâ’ ile ‘hâlâ’yı, ‘kar’ ile ‘kâr’ı karıştırıyoruz. Yollara kar mı yağıyor, kâr mı yağıyor, aşikâr değil. Bu çözümsüzlük ortamında, ne kadar işleyeceği belgisiz bir alfabe teklifinden evvel, medyada konuşulan ve matbaa lisanı olarak kullanılan Türkçeyi güçlendirelim.”