Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ekonomistleri son devirde sayıları artan konkordato taleplerini inceledi.
TCMB ekonomistleri Halil İbrahim Aydın, Kadir Gürci ve Ünal Seven tarafından kaleme alınan yazı Merkezin Güncesi’nde yayımlandı.
Ekonomistler şirketlerin likit rezevleri ve borçluluk oranlarına dikkat çekti. Ayrıyeten bu şirketlerin mali sıkılaşmanın başladığı Haziran 2023 öncesinde de zorlandığı belirtildi.
İşte TCMB ekonomistleri tarafından kaleme alınan yazı.
Finansal gerilim altındaki firmalar faaliyetlerine devam ederken ödeme kolaylığı elde etmek maksadıyla konkordato talebinde bulunabiliyor. İcra ve İflas Kanunu’nda yer alan konkordato kararları ile borçlunun borcunun uzatılması, borcundan indirim yapılması yahut olası bir iflastan kurtulması amaçlanıyor.
Firmaların borçluluğu, borç ödeme kapasiteleri ve likidite durumları konkordato süreçlerinde belirleyici oluyor. Yazıda, 2024 yılında konkordato talebinde bulunan ve süreksiz mühlet verilen hükmî firmaların çeşitli finansal göstergeleri öteki firmalar ile kıyaslanıyor . Konkordato firmalarının genel borçluluk düzeyinin öteki firmalara kıyasla daha yüksek, likidite düzeylerinin ise bariz halde daha düşük olduğu görülüyor (Grafik 1). Bu firmaların ticari borçlarının toplam varlıklara oranı yüzde 36 iken, bu oranın başka firmalarda yüzde 11 düzeyinde olduğu görülüyor. Benzeri biçimde konkordato firmalarının hazır bedel olarak isimlendirilen kasa ve banka hesaplarının kısa vadeli yükümlülüklerine oranının medyanı yaklaşık yüzde 2 iken bu oran öbür firmalar için yüzde 8 civarında.
Konkordato talebinde bulunan firmaların konkordato talebinde bulunmadan evvelki periyotta yüksek borçluluğa ve düşük likiditeye sahip olması finansal şartların sıkılaştığı periyotlarda dikkatleri bu firmalara çekiyor. Likidite şoklarıyla karşılaşan firmaların, bilhassa beklenmedik şoklarla karşılaştığında ve borçlanma kapasitelerine yakın olduklarında, ticari kredilerde temerrüde düşme olasılıklarının daha yüksek olduğu biliniyor. Firmaların konkordato sürecine girmeden evvel temerrüde yakınlığını anlamak hedefiyle 2024 yılında konkordato talebinde bulunan firmaların 2023 yılının birinci altı ayına ait çeşitli risk göstergeleri inceleniyor (Grafik 2). Bulgular, son devirde konkordato talebinde bulunan firmaların nakdî sıkılaştırma öncesinde de finansal meselelerinin olduğuna işaret ediyor. 2024 yılında konkordato ilan eden firmaların nakdî sıkılaştırmanın başladığı 2023 yılı haziran ayı prestijiyle yüzde 41’inin temerrüt halinde, yüzde 61’inin yüksek borçlu, yüzde 26’sının da düşük likiditeye sahip olduğu görülüyor.
Konkordato süreci firmaların tedarikçilerine olan ödemelerini erteleme imkânı tanıdığı için bu firmaların direkt ve dolaylı olarak ekonomik büyüklüklerdeki hisseleri değer taşıyor. TCMB, gerçek bölüm firmalarının temerrüt gelişmelerini iktisadi faaliyet, finansal istikrar ve arz zincirinin devamlılığı açısından yakından takip ediyor. Buna nazaran, 2024 yılında konkordato talep eden ve süreksiz mühlet verilen firmalar toplam nakdi ticari kredi bakiyesinin yüzde 0,38’ini, toplam istihdamın yüzde 0,07’sini, toplam satışların yüzde 0,16’sını ve toplam yurt dışı satışların yüzde 0,18’ini oluşturuyor. Konkordato firmalarının tedarikçileri ise toplam nakdi ticari kredi bakiyesinin yüzde 0,23’ünü, toplam istihdamın yüzde 0,12’sini, toplam satışların yüzde 0,21’ini ve toplam yurt dışı satışların yüzde 0,14’ünü oluşturuyor.
Son olarak, konkordato sürecinin değerli bir sonucu da firmalar ortası ticaretin etkilenmesidir. Konkordato öncesinde firmaların müşteri ve tedarikçi sayısının azaldığı, konkordato sonrasında ise yatay seyrettiği görülüyor (Grafik 4)[4]. Konkordato öncesinde tedarikçi sayısındaki azalış nakit akışı ve borç idaresinde yaşanan meselelerin öteki firmalar tarafından da hissedildiğini gösteriyor. Bu durum, konkordato firmalarının ticari bağlarının süreç öncesinde zayıfladığını lakin ilgili kanunda da öngörüldüğü üzere konkordato sonrasında firmaların faaliyetlerine devam edebildiğini gösteriyor.
Özetle, yüksek borç ve düşük likidite ile çalışan finansal gerilim altındaki firmaların konkordato talepleri dönemsel olarak yükselebiliyor. 2024 yılı içinde gerçekleşen konkordato taleplerinin nakdî sıkılaştırma öncesinde de riskli kategoride sayılabilecek ve iktisattaki tartısı görece düşük firmalarda ağırlaştığı görülüyor.